.
… εισαγωγικά … ερωτήματα
Ποιος έχει δικαίωμα να παρεμβαίνει στην όψη της πόλης και ποιος όχι; Ποιος επιτρέπεται να ζωγραφίζει τοίχους και ποιος όχι; Πότε επιτρέπεται μια μορφή τέχνης/έκφρασης, όπως το graffiti, να υπάρχει σε κοινή θέα στην πόλη και πότε όχι; Υπό ποιους όρους; Με τι περιεχόμενο; Πότε ένας τοίχος είναι βρόμικος και πότε είναι καθαρός;
.
τo βρόμικο
.
.
Ένα graffiti που κατάφερε να ζήσει μόνο 2 μέρες. Ο τοίχος μετά καθάρισε.
Ένα graffiti που δεν ζήτησε την άδεια από κανέναν κρατικό θεσμό για να υπάρξει.
Ένα graffiti με την ιδιαίτερη αισθητική του. Μια αισθητική που δεν εξαντλείται στη μορφή. Δεν εξαντλείται στην εικόνα. Μια αισθητική που διαμορφώνεται εξίσου και από το περιεχόμενο. Από το μήνυμα. Από τα συναισθήματα που συμβολίζει και εκφράζει.
Ένα graffiti απειλητικό. Υποσχόμενο εκδίκηση. Μια εκδήλωση οργής.
Ένα graffiti που κρατάει ζωντανό στη μνήμη μας έναν από μας. Έναν σαν και εμάς. Έναν που έφυγε με αξιοπρέπεια. Έναν που έφυγε άδικα.
Ένα graffiti για τον Παύλο Φύσσα.
Ένα graffiti ως ελάχιστη δήλωση ότι ποτέ δεν θα συνηθίσουμε στο θάνατο. Ποτέ δεν θα φοβηθούμε. Ποτέ δεν θα παραιτηθούμε. Ποτέ δεν θα πάψουμε ούτε στιγμή να μισούμε τους φασίστες, τους μπάτσους (προστάτες τους) και τα αφεντικά (τους). Αυτό το μίσος είναι το ένστικτό της επιβίωσής μας. Είναι μίσος ταξικό και αντεθνικό.
Ένα graffiti στα πλαίσια μιας αντιφασιστικής συγκέντρωσης στις 12/9 το 2014 στην παραλία της Ελευσίνας, στην πλατφόρμα1. Εκείνη την μέρα μερικές δεκάδες αντιφασιστών από την Ελευσίνα οικειοποιήθηκαν το δημόσιο χώρο με τους όρους τους. Αντιρατσιστικά, αντιμπατσικά, και αυτοοργανωμένα. Με τραγούδια, με συνθήματα,με κείμενα, με graffiti. Αφορμή ήταν η πρώτη επέτειος από την δολοφονία του αντιφασίστα Παύλου Φύσσα στο Κερατσίνι από έναν χρυσαυγίτη.
Αυτή η συγκέντρωση, στο μέτρο των δυνάμεών της, υπενθύμισε στην εξουσία, στα αφεντικά, στους μικροαστούς, στους νοικοκυραίους, στους πατριώτες, στους ρατσιστές, σε κάθε μισάνθρωπο ότι ο αντιφασισμός είναι ένας από τους υπολογίσιμους εχθρούς τους.
Υπενθύμισε όμως και στους καταπιεσμένους ότι ο αντιφασισμός πρέπει να είναι ριζοσπαστικός και δρομίσιος. Να μιλάει και να πράττει. Να ισοπεδώνει φασίστες στις γειτονιές και τις πλατείες. Να ”βρομίζει” τους τοίχους με απελευθερωτικά μηνύματα. Να συγκροτεί ταξικές, αντιρατσιστικές, αντισεξιστικές, αντιεξουσιαστικές συνειδήσεις. Να ομορφαίνει την καθημερινότητα πολεμώντας το φόβο, οργανώνοντας την αλληλεγγύη μεταξύ των καταπιεσμένων, πηγαίνοντας κόντρα στα σχέδια της εξουσίας, των φορέων της, των ακολούθων τους.
.
τo καθαρό
.
.
Δύο graffiti που υπάρχουν ακόμα. Από το 2016. Είναι νόμιμα. Αποτελούν ένα έργο που έγινε στα πλαίσια του 3ου διεθνούς συνεδρίου διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς “HerMa Conference”2. Είναι ένα έργο τέχνης. Καλλιτεχνικό. Είναι το προϊόν μιας διαχωρισμένης δραστηριότητας. Ενός ειδικού. Ενός επαγγελματία. Ενός καλλιτέχνη. Ενός φίλου των πολιτισμένων. Ενός που ζωγραφίζει ωραία. Φαίνεται άλλωστε.
Και τι συμβολίζουν αυτά τα σχέδια; Τι βγήκε από αυτές τις μπογιές; Τι σημαίνουν αυτές οι εικόνες;
Το έργο σύμφωνα με τον δημιουργό του 3 έχει να κάνει με τους μετανάστες και τον πόλεμο. Αυτό. Γενικά και αόριστα. Τίποτα ποιο συγκεκριμένο. Απολιτίκ εξαρχής. Έτσι το θέλησε ο καλλιτέχνης 4. Απολιτίκ. Δηλαδή πολιτικό με την ιδιότητα να αποδέχεται, να δικαιολογεί, να μυστικοποιεί και τελικά να υπηρετεί το υπάρχον.Έτσι το θέλησε ο καλλιτέχνης. Απολιτίκ. Να το βλέπει ο καθένας και να σκέφτεται τα δικά του.
Και ποια είναι όμως αυτά τα ”δικά του”;
Για την συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου, τα ”δικά του” είναι η κοινή γνώμη. Οι γνώμες των δελτίων ειδήσεων. Η γνώμη της τηλεόρασης. Η γνώμη της αστυνομίας. Οι γνώμες των εφημερίδων. Οι γνώμες των ειδικών. Οι γνώμες των διανοουμένων. Οι γνώμες των καλλιτεχνών. Είναι η γνώμη του θεάματος. Η γνώμη η διαμορφωμένη από την κυρίαρχη ιδεολογία. Και για αυτό απουσιάζει από αυτήν τη γνώμη κάθε ικανότητα ριζοσπαστικής κριτικής της σύγχρονης αστικής κοινωνίας.
Πράγμα, βέβαια, καθόλου ασύμβατο με τις απαιτήσεις του έργου. Το ίδιο το έργο δεν απαιτεί καμία κριτική ικανότητα από τον θεατή του, αφού δεν εμπεριέχει κανένα ίχνος κριτικής. Προσεγγίζει το αντικείμενό του μέσω στείρων, αφελών και επιφανειακών ρομαντισμών. Απουσιάζει κάθε ίχνος κριτικής όσον αφορά στον πόλεμο και στην κρατική διαχείριση των μεταναστευτικών πληθυσμών.
Ο καθένας βλέπει το έργο και σκέφτεται τα ”δικά του”. Τα ”δικά του” που από πριν έχουν συγκροτηθεί εντός του θεάματος και με τους όρους του θεάματος. Με τις λέξεις του. Με τα νοήματά του. Με τις γενικεύσεις του. Φουκαράδες οικογενειάρχες και γυναικόπαιδα: αντικείμενα προς λύπηση που χρειάζονται φιλανθρωπία. Μουσουλμάνοι, τζιχαντιστές, βιαστές, τρομοκράτες: αντικείμενα αστυνομικής διαχείρισης. Απαιτείται η καταστολή τους.
Το θέαμα λέει: ό,τι φαίνεται, είναι και ό,τι είναι, φαίνεται. Με αυτό το δόγμα πετσοκόβει την πραγματικότητα. Την αναλύει. Την ανακατασκευάζει. Κι ύστερα μας την παρουσιάζει. Με βάση αυτό το δόγμα σχηματίζει την κοινή γνώμη. Αυτό το δόγμα προμηθεύει στον καθένα τα ”δικά του”.
Συνεπώς, ο καθένας που θα δει αυτό το έργο και θα σκεφτεί τα ”δικά του” τελικά δεν θα δει σε αυτό το έργο τίποτα το πραγματικό. Τίποτα δεν θα σκεφτεί πραγματικά. Τίποτα το ριζοσπαστικό, τίποτα που να βγάζει νόημα, τίποτα το χρήσιμο για την ζωή, για την πραγματική της κατανόηση, για την αλλαγή της, για τη βελτίωσή της. Δεν θα σκεφτεί τίποτα για τις αιτίες του πολέμου. Τίποτα για την παρανομοποίηση των μεταναστών. Δεν θα μισήσει κανέναν φασίστα. Δεν θα σκεφτεί τίποτα ενάντια στα κράτη και τους στρατούς τους. Και πόσο μάλλον ενάντια στο ελληνικό κράτος. Δεν θα σκεφτεί τίποτα ενάντια στην πατρίδα του.
Τελικά, αυτά τα graffiti – παρατηρώντας τα βιαστικά, μη λαμβάνοντας υπόψη τους πολιτικούς σκοπούς που εξυπηρετούν – είναι ένα αδιάφορα έργο. Αδιάφορο για όποιον ψάχνει στην πόλη κάτι το ενδιαφέρον. Αυτά τα graffiti δεν παράγουν καμία συγκίνηση. Είναι ένα αδιάφορο έργο και παράγουν μόνο αδιαφορία. Είναι το θέαμα που αποτύπωσε σε έναν τοίχο τον εαυτό του. Τίποτα περισσότερο. Μόνο αυτό. Στην καλύτερη αυτό.
Εξετάζοντάς τα όμως από την οπτική των αποτελεσμάτων τους, της ατμόσφαιρας που διαμορφώνουν, είναι η άλλη όψη του λευκού καθαρού τοίχου. Και επιπλέον, δεν απαγορεύουν μόνο οποιαδήποτε άλλη έκφραση. Δεν πιάνουν μόνο χώρο εις βάρος των πολιτικών συνθημάτων και των παράνομων graffiti, αλλά αφομοιώνουν και την κριτική τους καθιστώντας την ακίνδυνη. Ενσωματώνουν τα περιεχόμενά τους, αφού πρώτα έχουν αφαιρέσει από αυτά οτιδήποτε το απελευθερωτικό.
.
Αυτά τα graffiti πρέπει να πατηθούν.
————————————————————————————————————————
1. https://athens.indymedia.org/post/1531066/
2. https://issuu.com/eleusis2021press/docs/11111
3. στο ίδιο με πριν
4. στο ίδιο με πριν